e yazık ki bugün iyice yerleşen ve hemen
hemen herkes tarafından kullanılan kelimelerin başında bay ve bayan sözleri
geliyor. Eskiden sadece tuvaletlerin kapılarında rastladığımız “bay” ve “bayan”
ile bugün artık her yerde karşılaşıyoruz. Câmilerde bile “bayan mescid” lafına
rastlıyoruz. Üsküdar’da bir câminin kadınlar kısmının kapısında böyle bir yazı gözüme
ilişti. Keşke görmeseydim. “Bayan mescid”le gözgöze gelince neredeyse baygınlık
geçirecektim. Neden “hanımlar bölümü” yahut “kadınlar mescidi” değil de “bayan
mescid"le hadi sevimsiz kelimeyi câminin kapısına monte ettin, bari doğru söylenişle
yazsaydın olmaz mıydı? “Bayan mescidi” demek dururken, niçin mescide bayan
diyorsun? Türkçe câhili arkadaşım, mescidin bayanı baymayanı olur mu? Bay câhil,
vay câhil, eyvah câhil!
Batı taklitçiliğinde, özentide, dil ve üslup
zevksizliğinde o kadar ileri gitti ki, yüzyıllardan beri kullanılan ve
ahengiyle, musikisiyle kulaklarımızı okşayan “bey”, “efendi”, “paşa”, “hanım” kelimelerini
kaldırdık, bay ve bayan demeye başladık. Bu zevksiz sözleri sık sık kullanarak
ağzımızda sakız yaptık. Hiç “hanımefendi” kelimesindeki asaletle “bayan” sözündeki
“yavan” anlam kıyaslanabilir mi? “İstanbul
Efendisi”ne İstanbul Bayı diyebilir
miyiz? “Ali Beyciğim” sözünü “Ali Baycığım” veya “Bay Aliciğim” şeklinde
telaffuz edebilir miyiz? Edersek ortaya bir ucube çıkmaz mı? “Ayşe Hanım bizi
yemeğe davet etmiş.” cümlesini “Bayan Ayşe bizi yemeğe çağırmış.” Şekline
sokarsak ortaya bir garabet örneği, bir dil ve üslup zevksizliği çıkmaz mı?
Şâirlerimiz diyor ki:
Bay ve bayan kelimelerini olur olmaz
yerlerde ve rast gele kullananlara hatırlatalımÇ “Bay” zengin demektir. Halk şâiri
Seyrânî diyor ki:
Ne hikmettir şu dünyâya
Gelen ağlar, giden ağlar
Soralım yoksula baya
Aslı nedir neden ağlar.
Karacaoğlan da “bay” kelimesini zengin
anlamında kullanıp şöyle diyor:
Karac’oğlan der ki geçti ne fayda
Merhamet kalmadı yoksulda, bayda
Bir örnek de Ziya Paşa’dan verelim:
Ya bisteri kemhada ya viranede can ver
Gün bây u gedâ hâke berâber girecektir.
“Bey” sözüne karşılık olarak kullanılan “bay”
hakkında Necip Fazıl merhum da şöyle diyor:
Bir şey koptu benden, şey, her şeyi tutan
bir şey
Benim adım Bay Necip, babamınki Fazıl Bey.
