Cinque Terre
Sultan Abdülhamid Han’nın İçtimai Siyaset Anlayışı Melik Arvas
İ
çtimai açıdan siyasi anlayış şu şekilde ifade edilebilirdi; İslamcılık siyaseti çerçevesinde İslam dinine uygun bir şekilde cemiyet hayatının yeniden düzenlenmesi, sosyal ahlakın korunması ve İslam dininin doğru olarak yaşanması için gereken tedbirlerin alınmasıydı. Bu anlamda II. Abdülhamid Han’ın temel ilkeleri Halifelik makamının gerektirdiği temsiliyeti yerine getirmek, Halife olarak Müslüman halka karşı samimi davranmak ve halk ile saray arasındaki mesafeyi kaldırmaktı.

Sultan Abdülhamid Han içtimai açıdan, halka karşı samimi bir anlayış benimsemişti. Onun bu tavrı kısa zamanda Osmanlı toplumunun ona karşı derin bir saygı ve muhabbetle bağlanması sonucunu doğurmuştu. Sultan Abdülhamid Han döneminde, gerek fertlerin hususi hayatlarında gerekse içtimai hayata gözle görülür derecede bir dinîleşme fark edilmişti. 

Bu konudaki temel düşünce, dinin devletin en önemli temel taşı olduğuydu. O halde devlet bir taraftan dinî hayatı çeşitli müesseselerle teşvik ederken, halk da diğer taraftan dinini öğrenmeli ve tatbik etmeye çalışmalıydı. Bu anlamda yapılan sosyal ve hukuki düzenlemeler ile genel ahlaka ve İslam dinine uymayan davranış ve faaliyetlere engellemeler getirilmişti. Bizzat Sultan Abdülhamid Han kendisi samimi bir Müslümandı ve dinî vazifelerine itina göstermekteydi. Ona göre devleti temsil etme makamında olan kişiler devletle halkın yakınlaşmamasında veya uzaklaşmasında çok önemliydi.  

Dolayısıyla devlet görevlileri özel hayatlarında farklı davransalar dahi resmî görevleri esnasında davranışlarına dikkat etmeliydiler. Nitekim Sultan Abdülhamid Han, bu hususu 1882’de Mısır’a göreve gönderdiği bir heyete nasıl davranmaları gerektiğini açıkça belirtmiş ve dikkatli olmalarını onlardan istemişti. 

Sosyal Dayanışmayı Sağlayan Faaliyetler

Sultan Abdülhamid Han’ın halkı ile içtimai dayanışmayı sağlayıp bütünleşmeyi sağlama çabaları çeşitli şekillerde ortaya çıkmıştı. Bu gayretleri Halife sıfatıyla ve ekseriyetle üç aylarda yaptığı sosyal faaliyetlerle dikkat çekmişti. Düzenli verilemeyen maaşların hiç olmazsa Ramazan ve Kurban bayramları öncesi ödenmesi için her türlü fedakârlığa katlanılmasını istemiş, emekli, dul ve yetimlere ramazan münasebetiyle yardımda bulunabilmek için maliyeyi tazyik etmesi, takdire şayandır. 

Kışların şiddetli geçip dar gelirli ailelerin perişanlığına yol açması durumlarında odun, kömür ve yiyecek ihtiyaçlarına bağışları cebinden yaparken, Halife unvanı ile takdimine itina göstermiştir. Böyle bir tavırla bir yandan halkın minnet ve şükranına mazhar olurken, diğer taraftan da halk devlet ayrımını hiç olmazsa şahsında giderme amacında olmuştur. 

Diğer taraftan ictimai ahlakı ve asayişi sağlamak için de önemli adımlar atılmıştı. 18 Mart 1889 tarihli bir emirle İstanbul’un Müslüman mahallelerinde meyhane açılıp içki satılmasını yasaklayan Abdülhamid Han, o andaki mevcut meyhanelerin de kapatılmasını emretmişti. Ancak Abdülhamid Han öncekilerin aksine tutarlı bir şekilde konuyu ele almış içki tüketiminin toplum hayatını olumsuz etkilediğini, sarhoşların sayısının dikkat çekecek kadar arttığına değinmişti. Gayrimüslimlerin ekseri olduğu mahallelere yasak konulamadığı için Müslümanların bu bölgelerdeki meyhanelere girişlerini yasaklamış ve uygulamasına Şeremaneti ve Zaptiye Nazırı’nı vazifelendirmişti.

Sultan Abdülhamid Han, içkiyi yasak ederken toplumda umumi ahlakı koruyucu tedbirler almaktan geri kalmamıştı. Başlangıcından bu yana yaşanarak yerleşen ancak yazılmayan İslam ahlakının, batı taklitçiliği ile ikinci plana düşer gibi olması kumar, fuhuş, hırsızlık gibi kötülüklerin ön plana çıkmasına sebep olmuştu. Padişah, İslam âlemine de örnek olmanın gereklerini dikkate alarak, üç aylar, kandiller gibi dinî gün ve gecelerde Bayezid, Kapalı Çarşı gibi umumi yerlerde, bazı ahlaksızlıkların yeni yetişen nesillerin ahlakını bozacağı endişesiyle tedbir alınmasını emretmişti. 

Ayrıca Halifelik merkezinde ahlaksızlığın artmasını önlemek için kadınlar konusunda bir takım düzenlemeler de yapılmıştı. Bütün bunlar Osmanlı toplumunun asırlardan beri var olan kendi medeniyet değerleri üzerine kurulmuş taklit ve özentiden uzak, samimi ve hakiki kanaat ve inançların tabi bir neticesi olarak Abdülhamid Han ile cemiyet arasında manevi bir bağ sağlamıştı.  

Başlık Yazar
Sultan Abdülhamid Han’ın Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Vefât yıldönümünde cennetmekân Sûltân II. Abdülhamid Hân (10 Şubat 1918) Halit Kanak
ABDÜLHAMİD HAN SİYASETTE BÜYÜK BİR DAHÎ İDİ Numan Aydoğan Ünal
Sultan Abdülhamid Han’ın Sosyal ve Dini Hususlardaki Hassasiyetleri Numan Aydoğan Ünal
Kalbinde Merhamet Elinde Maharet Vardı Numan Aydoğan Ünal
Abdülhamid Han Düşmanlığı Rahim Er
Sultan Abdülhamid’in Bir Selamı Neler Yapardı? İ.Refik
Abdülhamid Han'ın İttihadçılar'a Verdiği Ders İbrahim Hakkı Konyalı
Abdülhamid Han’ı İçten Vurdular! Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Bir Güzel Mektup Rahim Er
Bir Fransız Gazetecinin Kaleminden Abdülhamid Han’ın Selanik’den Dönüşü Stephan Lauzan
Bir İttihatçının Kaleminden Sultan Abdülhamid Han'ın Dini Hassasiyeti Numan Aydoğan Ünal
Sultan Hamid’in İslâmî Siyaseti Prof. Dr. Osman Turan
Sultan Abdulhamid Han’ın Mürşidi: Libyalı Şazeli Şeyhi Muhammed Zafir Efendi İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han'ın Muhafız Alayı Rahim Er
Sultan II. Abdulhamid Han ve Yakılan Din Kitapları Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Abdülhamit Han: "Dünkü Düşmanımız Bugün Dostumuz mu Oldu Rasim Bey?" Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Hindistan Müslümanları Sultan Abdülhamid Han’ı Büyük Bilirlerdi Abdürreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Han'ın Rusyalı Hacılara Hizmeti Prof. Dr. Alfina Sıbgatullina
Sultan Abdülhamid Han’ın Hanımından Menderes’e: “Oğlum, Geçinemiyorum, Beni Âciz Bırakma!” Murat Bardakçı
Senin İstifa Ettirdiğini Biz de İstifa Ettirdik... Vehbi Tülek
Sultan Abdülhamid Han'ın Metanet ve Cesareti Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han’ın Dilekçesi Murat Bardakçı
“SULTAN'IM BİZİ BIRAKIP DA NEREYE GİDİYORSUN?” Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın "Yıldız Fotoğrafları "Tarihe Işık Tutuyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han'ın Kur'anı Kerim Hassasiyeti Rahim Er
Esaretten Dönem Gazi Osman Paşa’yı Sultan Abdülhamid Han Nasıl Karşıladı? Prof. Dr. Tuncay Öğün
Sultan Abdülhamid Han: "Karakeçililer Benim Öz Hemşehrilerimdir" Murat Öztekin
II. Abdülhamid ve Dünya Prof. Dr. Çağrı Erhan
Son Sultan’ın Bir Günü Prof.Dr. M.Metin Hülega
Sultan Abdülhamid Han'ın Çiftlikleri Hasan Soydan
Yıldız Hamidiye Cami Rahim Er
Bu da Sultan’ın sıra dışı dünyası Murat Öztekin
Tek Başına Bir Sultan İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han'ın Hayatı Sahneleniyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han’dan Sonra Başımıza Gelenler Dr. İbrahim Pazan
Sultan Abdülhamid Han'ın Mülkleri Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın Milliyetçiliği Necip Fazıl Kısakürek
Sultan Abdulhamid Han Tıbbiyeye Çok İhtimam Gösterdi Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Burma (Myanmar) Müslümanları II. Abdülhamid Han'ı Dillerinden Düşürmezdi Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han’ın Naaşı Önünde Ahmet Refik
Sultan Abdülhamid Han'ı Tanımak Prof. Ekrem Buğra Ekinci
Yahudilerin Sultan Abdulhamid Han’a Teşekkürü Prof. Dr. Ahmet Akgündüz
Sultan Abdulhamid Han'ın Efsanevi Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han’nın İçtimai Siyaset Anlayışı Melik Arvas
Sultan Abdulhamid Han’ın İspanyol Elçisine Verdiği Muhteşem Cevap Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Osmanlı Devleti İle Japonya’yı Mukayesesi Doç. Dr. F. Şayan Ulusan Şahin
Sultan Abdülhamid Han ve Müşfika Hanım Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Verdiği Ders Vakanüvis
Sultan Abdülhamid Han'ın Dış Siyasetteki Hassasiyeti Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Söğüt Bölüğü Tahsin Paşa
Sultan Abdulhamid Han Bütün Osmanlı Coğrafyasını Fotoğraflaştırdı Murat Öztürk
Abdülhamid Han’ın Ramazan-ı Şerif ve Hırka-i Saadet Ziyaret Günleri Şadiye Osmanoğlu
Mazlum Bir Padişah: Sultan Abdülhamid Han Rahim Er
Sultan Abdülhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi Rahim Er
Sultan İkinci Abdülhamid Han ve Eğitim Politikası Ayhan Çiftçi
Üç Kıtanın Son Hükümdarı Sultan İkinci Abdülhamid Han İbrahim Akkurt
İttihatçı Basının Abdülhamit Hân Düşmanlığı Yavuz Bahadıroğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın Habeşistan Siyaseti Prof. Dr. A. Hâluk Dursun
Abdülhamit Han'ın Büyük Bir Kültür Hizmeti: Yıldız Kütüphânesi Ö. Serdar Akın
II. Abdülhamid Han'ın ABD Elçisine Anlattıkları Yavuz Bahadıroğlu
Abdülhamid Han’ı ‘‘Gazi’’ Yapan Zafer 1897: Türk-Yunan Savaşı Ömer Faruk Yılmaz
Sultan Abdülhamid Han Zamanda Ermeniler İle İlgili Bir Muhtıra-i Hümâyûn Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han Ekonomik Krizi Nasıl Aştı? Ziya Şakir
Dolmabahçe Sarayında Bayramlaşma Merasimi Şadiye Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hizmeti: Hamidiye Etfal Hastanesi Göksel Erdoğan
Abdülhamid Han’a Kızıl Sultan Diyen Kimlerdi? Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın En Büyük Projesi: Hicaz Demiryolu Cüneyt Teke
Sultan Abdülhamid Han’ın Türkçe Hassasiyeti Prof.Dr.Vahdettin Engin
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hayırlı Bir Hizmeti: Hamidiye Suyu Abdullah Zülgaip Akkuş
Abdülhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Nurettin Topçu
Sultan Abdülhamid Han’ın Fazilet Mirası: Darülaceze Selman Keklik
Sultan Abdulhamid Han'ın İleri Görüşlülüğü Sara Korle
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han'ın Büyük Basiret ve Cesareti Editör
Çanakkale’nin Gerçek Kahramanı Bir Devrik Sultan: “Abdulhamid Han” Resul Tosun
Sultan Abdulhamid Han'ın Tıp ve Eczacılığa Verdiği Büyük Önem Said N.Duhani
Sultan Abdülhamid Han Devrinde Yıldız Saray’ından Bir Hatıra Ayşe Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’a Çirkin İftira Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Şefkat ve Merhameti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han’ın Tahtan İndirilmesine Japonlar Müteessir Oldu Abdurreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Hân’dan Van’a Kitap M. Ali Demirbaş
Sultan Abdülhamid Han'ın, Günlük Meşguliyetleri Ziya Şakir
İleri Görüşlü Sultan: II. Abdülhamid Han Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şeker
Sultan Abdülhamid Han Hayranı Bir Yunanlı Yazar Tercüme eden: Hayrettin Turan
Sultan Abdülhamid Han’ın Dinî Hassasiyeti Ve İnce Siyaseti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Hanı Şifaya Kavuşturan Dua Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han Siyasette Olduğu Gibi Sanatta da Dehaydı Ziya Şakir
Abdülhamid Han’ın Kıyas ve İctihad İle İlgili Fikirleri Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han'ın Cesaret ve Vakârı Ö. Serdar Akın
Sultan Abdulhamid Han'ın Ecdadı Karakeçili Aşireti ve Ertuğrul Gazi'ye Vefası M. Şakir Ülkütaşır
Amerikalı Bir Doktorun Gözü İle Abdülhamid Han ve Hamidiye Hastahanesi Dr. Hasan Fevzi Batırel
Sultan Abdülhamid Han'ın Ramazan-ı Şerif Hassasiyeti Prof. Dr. Vahddin Engin
Güney Afrika'dan Sultan'a Mektup Var Osman Sarper
Sultan II. Abdülhamîd Han Editör